به نقل از «ایسنا»

سرمایه اجتماعی در احادیث امام رضا(ع) چه مفهومی دارد؟

تاریخ انتشار: ۱۵ مهر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۳۳۱۵۴۷۹

ایسنا/خراسان رضوی تحلیل مفهوم سرمایه اجتماعی بر اهمیت رابطه اجتماعی به عنوان منبع کنش اجتماعی متمرکز است و این مفهوم ابتدا در مطالعات محلی پیدا شد که به منظور ارتقاء و بهبود ادامه حیات و عملکرد آن بر اهمیت شبکه روابط ساکنان تاکید داشت تا روابط شخصی را به نفع اعتماد، همکاری و کنش‌های جمعی کاهش دهد.

 بعضی از محققان معتقدند که بین علم و جامعه مبادله متقابل وجود دارد، به طوری که علم هدف‌ها و مسایل خود را برای تولید دانش از جامعه دریافت می‌کند و در مقابل، نتایج خود را در اختیار جامعه قرار می‌دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بنابراین علم با سایر معرفت‌های بشری رابطه دارد و برای پیشرفت خود به منابع معرفتی و غیر معرفتی نهادهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی نیازمند است. محققان در پژوهشی با عنوان«تحلیل محتوای مفهوم سرمایه اجتماعی در احادیث امام رضا(ع)» آورده‌اند، علم نیز جزء نهاد فرهنگی است که به دین و اخلاق تاکید دارد. 

این پژوهش توسط حسین بهروان استاد جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی و ندا بهروان دانشجوی مدیریت سیستم‌های اطلاعاتی دانشگاه آزاد اسلامی مشهد انجام شده که نشان می‌دهد، امروزه مفهوم سرمایه اجتماعی در کنار سرمایه‌های انسانی و اقتصادی مورد توجه قرار گرفته است. در واقع سرمایه اجتماعی را می‌توان بخشی از ثروت ملی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره‌برداری از سرمایه انسانی، فیزیکی و راهی برای نیل به موفقیت و توسعه اجتماعی و اقتصادی قلمداد می‌شود. 

هیچ مجموعه انسانی، بدون سرمایه اجتماعی نمی‌تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد. سرمایه اجتماعی مانند سایر اشکال سرمایه مولد است بدین معنا تحقق اهداف معینی را که در نبودش محقق نمی‌شوند، امکان‌پذیر می‌گرداند. هیچ فردی به تنهایی مالک این سرمایه نیست. سرمایه اجتماعی، دارای دو جزء اعتماد و پیوند است که با تقویت آن فرآیند توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تسهیل می‌شود. مساله مهم در بررسی مفهوم سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) این است که با وجود آثار مثبت این مفهوم در زندگی اجتماعی و اقتصادی در سطوح مختلف، محققان علوم اجتماعی ایران کمتر به رابطه سرمایه اجتماعی با اخلاق اسلامی پرداخته‌اند. طی تحقیقاتی که در چند سال اخیر انجام شده نشان می‌دهد که دین تاثیر مهمی بر سرمایه اجتماعی دارد. 

تاثیر دین بر سرمایه اجتماعی

ادیان مختلف تاثیرات متفاوتی بر سرمایه اجتماعی پیروان خود داشته‌اند. بعضی از تحقیقات نشان داده است که مسیحیت در کره جنوبی بر مشارکت مدنی پیروان تاثیر گذاشته است. در حالی که بودیسم چنین تاثیری نداشته است. ادیان فراهم کننده مهارت‌های مدنی، هنجارهای مدنی، علایق اجتماعی، حل اختلافات، مشارکت مدنی از طریق کمک به مردم برای یادگیری مصاحبت با دیگران، برگذاری جلسات و احساس مسئولیت می‌شوند.

اجتماعات مذهبی از طریق وادار کردن مردم به پرداخت صدقات و فعالیت‌های داوطلبانه سرمایه اجتماعی می‌آفرینند. مذاهب به پیروان خود چنین باوری را می‌دهند که به وسیله نیروی الهی هدایت می‌شوند بنابراین انگیزه فداکاری‌های مهم را در آنان ایجاد می‌کنند و سرمایه اجتماعی افراد مذهبی زیاد است. بعضی از مذاهب با تاکید بر هم نوایی و همبستگی به جای فردگرایی و نفع شخصی، باعث رشد سرمایه اجتماعی می‌شوند.

عده‌ای از محققان مفهوم سرمایه اجتماعی را یک مفهوم اخلاقی دانسته‌اند زیرا سرمایه اجتماعی مبتنی بر دیگرخواهی است. سرمایه اجتماعی به جای تاکید بر فرد، بر الگوی روابط بین افراد تاکید می‌کند و از درون این روابط سرچشمه می‌گیرد. بنابراین به آسانی می‌تواند مفهوم اخلاقی به حساب آید. اگرچه سرمایه اجتماعی می‌تواند مثبت یا منفی باشد اما در مجموع برای اعضاء شبکه خوب است یا خوب تلقی می‌شود. امور اخلاقی هنجاری است و بایدها را نشان می‌دهد تا جایی که سرمایه اجتماعی مثبت تلقی شود، تابع این قاعده اخلاقی است. 

بنابراین سرمایه اجتماعی حاوی مفهوم اخلاقی است زیرا فی نفسه اجتماعی، ارتباطی و از مردم و برای مردم است. سرمایه اجتماعی توسط یک فرد به وجود نمی‌آید. زمانی که مردم به سرمایه اجتماعی ارزش بنهند و ایجاد آن را از نظر اخلاقی مهم بشمارند، سرمایه اجتماعی رونق خواهد یافت. محققان سرمایه اجتماعی را در مقابل نفع شخصی قرار داده‌اند که این خود موجب عام‌گرایی و احساس وظیفه رفتار غیر شخصی می‌شود و سرمایه اجتماعی جهانی را برای رفاه حال جهان مفید می‌سازد. 

نتایج نشان می‌دهد که سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) بیشتر ساختار عینی دارد و این امر در سطح محلی باعث پیوندهای اجتماعی، مشارکت اجتماعی و حس تعلق مکانی شده و در سطح کلان نیز باعث افزایش بشردوستی و عمل خیرخواهانه نیز می‌شود. سرمایه اجتماعی در احادیث رضوی(ع) بیشتر بدون انتظار جبران مورد نظر قرار دارد تا دوسویه و قابل جبران. 

سرمایه اجتماعی درجات مختلفی دارد که اوج آن ایثار و شهادت است و این نتیجه با نظر یکی از محققان سازگاری دارد که بر عمل داوطلبانه بدون انتظار جبران تاکید دارد و نشان می‌دهد که مذهبی بودن باعث شرکت بیشتر در همه گروه‌های داوطلبانه می‌شود و اهمیت خدا و مذهب عامل مهمی در شرکت بیشتر در این گروه‌ها است. این نکته را باید یادآور شد که مهم‌ترین نوع سرمایه در احادیث رضوی(ع) از نوع سرمایه اجتماعی مثبت است، بدین معنا کنش‌هایی که به دلیل داشتن نفع برای دیگران، انجام شدن آن‌ها توصیه شده است.

در نتیجه مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یک مفهوم علمی با مفاهیم اخلاقی و دینی کاملا سازگار است. بنابراین علم می‌تواند برای گسترش مفهومی خود از اخلاق و دین کمک بگیرد و به آن نیازمند است. همچنین نشان داد که علم با واقع‌گرایی و عینی‌نگری می‌تواند زمینه ترویج اخلاق را در عمل و رفتار مردم فراهم سازد که نیاز به ادامه تحقیقات علمی در این زمینه است. مذهب و اخلاق نیز برای دستیابی به اهداف عملی و تاثیرگذاری در جامعه، نیازمند تحقیقات علمی مبتنی بر مشاهده و تجربه است. بنابراین پیشرفت جامعه انسانی مستلزم همکاری متقابل بین علم و مذهب خواهد بود.

این پژوهش در فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات فرهنگی ایران منتشر شده است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی علمی و آموزشی امام رضا ع شهادت امام رضا ع پژوهش سرمایه اجتماعی مفهوم سرمایه اجتماعی احادیث رضوی ع نشان می دهد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۳۳۱۵۴۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رادیو یعنی گرما صمیمیت و درک هستی

  سعید بارانی خودش را برای «قاب کوچک» این‌گونه معرفی می‌کند: از سال۷۸کارگویندگی را شروع کردم. از برنامه‌های شاخص می‌توانم به برنامه «خانه فرهنگ» رادیو تهران، بخش شامگاهی چهارشنبه‌های رادیو پیام «پل مدیریت»، رادیو تهران برنامه «خانه ما»، «خانواده تهرانی»، آرم و آنونس‌های شبکه‌ها اشاره کنم.

از گم‌گشتگی تا درک و یافتن
وی در ادامه با ارائه تعریفی از رادیو می‌گوید: رادیو با نگاه بیرونی و گاه با نگاهی کاملا درونی به جزئیات درونی علم فرو می‌رود و تلاش می‌کند تا  گم‌گشتگی‌ها را تبدیل به یافتن و درک دقیق‌تر کند. برخی بر این باورند که رسانه در دنیای مدرن ساحتی از اندیشه است. در این صورت، این ساحت الزامات و مبانی ویژه‌ خود را دارد که می‌توان بزرگ‌ترین ویژگی آن را تأثیرگذاری و جهت‌دهی دانست. گوناگونی رسانه‌ها، گسترش هرروزه‌ آنها و به‌طور کلی جایگاه رسانه‌ها و به‌خصوص رادیو در تنویر افکار، ایجاد فضایی برای تضارب آرا و همچنین اهمیتی که رسانه‌های گروهی در ارتقای سطح آگاهی و تعالی فرهنگ و دانش عمومی دارند را نمی‌توان نادیده گرفت.بی‌گمان رادیو یکی از مهم‌ترین عوامل فرهنگی در دنیای مدرن است که بر پیچیدگی آن نیز افزوده و ساحات شناخت و معرفت را نیز غامض‌تر کرده است. برخی رادیو را از نشانه‌های پویایی، تحرک توسعه و بسط فرهنگی هر جامعه‌ای در گسترش ساحت شناختی آن می‌دانند. در کل رادیو یعنی گرما، بودن، صمیمیت و درک هستی...
بارانی با بیان مهم‌ترین ویژگی و شاخصه گوینده رادیویی می‌افزاید: گویندگی به مفهوم امروزی آن، واژه نسبتا جدیدی است که با پیدایش و گسترش «رادیو» ازحدود۷۰سال پیش به فرهنگ واژگان فارسی افزوده شد. در لغت‌نامه‌ها و فرهنگ‌های گذشته گویندگی را به معنی سخن‌گویی، نطق، خوانندگی، قوالی، قصه‌گویی، سرایندگی، شاعری و...آورده‌اند؛امری که درنوشته‌های ادبی و متن‌های کهن شعر و نثر و فرهنگ فارسی‌‌زبانان جامعه ایرانی بیش از هزار سال با همین معانی رواج داشته است. گویندگی در کاربرد حرفه‌ای و امروزی آن، عبارت است از: فرآیند تبدیل اندیشه شفاهی یا مکتوب به کلام و سخن مفهوم و انتقال آن به مخاطب، به صورتی هنرمندانه.
 
اهمیت تمرین و آموزش در گویندگی
وی ادامه می‌دهد: امروزه گویندگی، به‌ویژه در دنیای ارتباطات و رسانه‌ها، به‌عنوان حرفه‌ای جذاب مورد توجه و تحسین است و همراه با رشته‌های مشابهی همچون گزارشگری، بازیگری، دوبلاژ و اجرا، توجه بخش بزرگی از مخاطبان مراکز رادیویی و تلویزیونی را به خود جلب کرده و گویندگان توانا و خوش‌صدا سال‌ها به‌عنوان شخصیت‌هایی محبوب مورد احترام و توجه مخاطبان رسانه‌ها بوده‌اند. می‌توان شاید و باید مهم‌ترین ویژگی و شاخصه گویندگی در رادیو را، صدای فونیک و رادیوفونیک دانست که با شنیدنش لذت شنوای شما تحریک می‌شود.گوینده باسابقه رادیو تهران با بیان پیشنهادهایی به علاقه‌مندان حرفه گویندگی عنوان می‌کند: با وجود آن‌که موارد متعددی مانند جنس صدا و... امری ژنتیکی و خدادادی از نکات قوت یک گوینده به‌حساب می‌آید اما فن‌بیان، سبک گویندگی و چگونگی سخن گفتن یک گوینده، مهارت‌هایی هستند که دراثر تمرین و آموزش به‌دست می‌آیند و تقویت می‌شوند. به نظر من پشتکار، تمرین وهمچنین تمرکز مهم‌ترین مواردی هستندکه باید قبل از ورود به این حرفه مدنظرقرار بگیرند.
​​​​​​​بارانی در پاسخ به این پرسش که چشم‌انداز رادیو را چطور می‌بینید؟ می‌افزاید: یکی از پیامد‌های تحولات شگرف فناوری، تغییر مصادیق انواع رسانه‌هاست، مثلا شکل ظاهری آنچه روزگاری رادیو خوانده می‌شد و در شکل نمایشی از آن دیده می‌شود، با شکل امروزین رادیو که در گوشی‌های همراه و حتی یخچال‌ها ظاهر می‌شود، کاملا متفاوت است. رادیو همزمان با گذر از فناوری آنالوگ و ورود به عصر دیجیتال، خود را بازتعریف کرد و با ساختاردهی مجدد خود از رسانه‌ای که زمانی خبر و سرگرمی را صرفا به شکل صوتی منتقل می‌کرد، به رسانه‌ای تبدیل شد که محتوای چندرسانه‌ای در دسترس مخاطبان قرار می‌دهد. همچنین مفهوم برنامه رادیویی، محتوای رادیویی و فرمت این محتوا کاملا دگرگون شده است. 

شکل‌گیری مفهوم جدیدی از رسانه
وی بیان می‌کند: پادکست، نوعی برنامه‌سازی رادیویی یا نوعی رادیوی امروزین است. همچنین رادیوهای تصویری یا ترکیب تصویر و متن با رادیو و اطلاعاتی که از طریق رادیو به مخاطب داده می‌شود، مفهوم رادیو را از رسانه‌های صرفا صوتی خارج کرده و می‌توان این‌گونه گفت که چه در فرم، چه محتوا و با ظهور رسانه‌های اجتماعی باعث شده که مفهوم تازه‌ای از رسانه جمعی ــ اجتماعی شکل بگیرد که ظهور و ترکیب جدیدی از رسانه‌های سنتی، جمعی و رسانه‌های مدرن اجتماعی است. در نتیجه مفهوم دیگری را پیش‌بینی می‌کنم که اوج همگرایی فرم و محتوا خواهد بود و می‌توان به آن رسانه همراه جهانی نام داد. 
وی در پایان با اشاره به حقوق اساسی مخاطب می‌افزاید: به نظر من یکی از حقوق اساسی مخاطب آن است که همواره جایی برای مخاطب درنظر بگیریم و بگذاریم او خود محتوا را تکمیل کند. شهروندنگاری و تولید محصول، یکی ازمصادیق این اصل است که فراتر از آن در هر محصول حرف‌هایی توسط رسانه‌نگاران و حرف‌هایی متعلق به رسانه مطرح است که باید جای مخاطب ‌و کاربر محفوظ باشد. تمام حقوق فقط برای ناشر یا رسانه محفوظ نیست، بلکه برای مخاطب هم محفوظ است...امیدوارم در سال پیش رو تحولی عظیم را شاهد باشیم در عرصه تولید، محتوا و سلامت روان کارمندان.